Tác giả: Thạc sĩ BVTV Nguyễn Văn Đức Tiến
- Tổng quan về thời vụ ra hoa chính vụ (thuận vụ):
– Tùy vào điều kiện khí hậu vùng miền và phương pháp trồng mà thời gian bắt đầu giai đoạn cho trái và mùa cho trái sẽ sớm muộn khác nhau.
Thường thì nhà vườn bắt đầu chăm sóc cho giai đoạn kinh doanh là từ sau khi cây cho trái bói (mùa trái đầu tiên, trái chiến). Nếu SR được gieo trồng bằng hạt, thì tuổi bắt đầu cho trái sẽ muộn, từ 9 đến 10 năm, chất lượng của trái nhỏ và không mang lại hiệu quả kinh tế cao. Trong khi đó trồng bằng các cây giống được ghép tiêu chuẩn, thời gian bắt đầu giai đoạn cho trái sẽ sớm hơn, mất khoảng từ 5 đến 6 năm.
Ở miền Tây, SR chính vụ thường ra hoa tầm tháng 11 đến tháng 1 năm sau. Vùng miền Đông thì SR cho hoa trễ hơn, từ tháng 1 đến tháng 4 và vùng trồng Tây nguyên thì trễ hơn nữa, khoảng tháng 3 đến tháng 6 dương lịch. Từ khi ra hoa, đậu trái đến thu hoạch mất khoảng 3,5-4 tháng (15-17 tuần) [1]
Bên cạnh đó thì mỗi giống sầu riêng cũng sẽ có mùa thu hoạch khác nhau. Ví dụ như nếu cùng trồng 2 giống sầu riêng Ri6 và giống sầu riêng Thái thì giống Ri6 thường sẽ có thể bắt đầu thu hoạch sớm hơn giống Thái 25 – 30 ngày.
– Điều kiện cần và đủ để cây ra hoa:
Đủ tuổi: cây có trái chiến, đã thành thục để có thể khai thác kinh doanh.
Đủ sức (còn gọi là “lực”): Phát triển từ 2-3 cơi lá già, lá dày màu xanh đậm.
Đủ sạch: Dọn tỉa cành, chồi “lông” (chồi con) bên trong thân. Không sâu bệnh hại
Đúng tiết: Kinh nghiệm nhiều nông dân miền Tây thì ngày 15 và mồng 1 âm lịch là những ngày có tiết bông, trời trong và gió nhẹ thì thuận (đặc biệt vào những ngày 30 mồng 1 âm lịch khi mặt trời và mặt trăng nằm về 1 phía thì lực hấp dẫn mạnh nhất trong tháng, cây sầu riêng nhú nụ mạnh hơn).
Cần khô hạn: Cây SR đòi hỏi phải có thời gian khô hạn (nhiệt độ cao, ẩm độ thấp) để phân hóa mầm hoa. Yêu cầu thời gian khô hạn kéo dài ít nhất là 10-14 ngày cây sầu riêng mới có thể phân hóa mầm hoa. Nếu thời gian khô hạn quá ngắn cây sầu riêng sẽ ra hoa ít hoặc ra hoa rải rác, không đồng loạt dẫn đến khó chăm sóc quả sau này. Đồng thời pH giữ mức độ trung tính (PH = 6-7)
- Các biện pháp chăm sóc giai đoạn ra hoa SR:
Mục tiêu chăm sóc giai đoạn ra hoa là: cây hình thành được mầm hoa, ra hoa đồng loạt, hoa phát triển mạnh và lựa chọn giữ lại được một đợt hoa ra tập trung nhất để chăm sóc, nuôi quả.
Khi cây đủ tuổi (cho trái chiến, mùa đầu).Để đạt các mục tiêu trên, ở mùa kế tiếp, cần tập trung thực hiện các biện pháp sau:
- Điều tiết nước tạo khô hạn để hoa ra đều và tập trung:
Vào tháng 12-1 hàng năm (đối với vùng trồng miền Tây, các vùng khác thì trễ hơn 1-2 tháng) là thời kỳ cây sầu riêng phân hóa mầm hoa (ra mắt cua). Nếu thời điểm này cây phân hóa mầm hoa ít hoặc chưa phân hóa mầm hoa thì phải dọn sạch cỏ rác trong và ngoài tán cây nhằm tạo độ thông thoáng tốt, đất nhanh khô để cây cảm ứng ra hoa.
Nếu đất có hiện tượng khô, cây có biểu hiện héo mà chưa ra mầm hoa thì tưới qua 1 lần nước, tưới nhẹ cho đủ ẩm (lượng nước tưới bằng 1/3 lúc bình thường). Rồi tiếp tục xiết nước tạo khô hạn. Khi cây ra hoa thì chọn đợt hoa đều, tập trung để lại, tỉa bỏ hết số hoa đã ra trước hoặc sau đó, nhằm tập trung thời gian thu hoạch quả không kéo dài quá 15 ngày.
Đồng thời với việc tạo khô hạn, để kích thích ra nhiều bông, đồng loạt thì phải phun NPK 10-60-10, liều lượng gấp đôi hướng dẫn trên nhãn bao bì, tập trung trên vùng mang trái vào sáng sớm (trước 9 giờ sáng) và chiều mát (từ 15 giờ chiều trở đi). Xịt 2 lần cách nhau 7 ngày, chắc chắn bông sẽ ra nhiều. Khi mầm hoa xuất hiện mà trời mưa thì phun thuốc phòng bệnh khô mầm hoa có trên thị trường.
[1] Mùa sầu riêng tại miền Tây và miền Đông -Tây nguyên:
Tháng 3 – tháng 5: Miền Tây thu chính vụ. Diện tích trồng bị giới hạn nên sản lượng thấp.
Tháng 5 – tháng 7: Thu chính vụ ở các vùng miền Đông như Tây Ninh, Đồng Nai, Bình Phước, Bình Thuận, Đạ Hoai, Đạ Tẻ (Lâm Đồng).
Tháng 7 – tháng 9: Khu vực Đắk Lắk, Đắk Nông thu hoạch chính vụ.
Tháng 9 – tháng 11: Vùng Gia Lai, Bảo Lộc thu hoạch chính vụ.
Tháng 11 – tháng 3 năm sau: Thu nghịch vụ ở miền Tây.
Thời gian để thu hoạch quả sẽ thường kéo dài từ 15 đến 17 tuần sau khi nở hoa.
- Tưới nước nuôi hoa:
– Thời điểm tưới: Khi mầm hoa ra sáng đều (dài 3-4cm) trên các vị trí để trái, thì tưới nước trở lại. Không nên tưới sớm (khi mầm hoa vừa nhú mắt cua, nhú chân chim) sẽ có các tác hại sau:
+ Các bông ở đầu cành phát triển mạnh (nơi không khuyến cáo để trái vì dễ bị gãy cành). Còn các mầm hoa ở vùng mang trái bị rơi vào trạng thái ngủ (đui bông) nên sẽ mất sản lượng.
+ Kích thích phát triển lá trên mỗi chùm bông, dinh dưỡng tập trung nuôi lá làm hoa nhỏ lại, cuống hoa dài, yếu ớt, ảnh hưởng đến đậu trái, nuôi trái.
– Cách tưới: Tưới xòe đều nước chầm chậm từ bên ngoài tán vào bên trong cho đến khi nước vừa chảy tràn trên mặt đất. Ưu tiên tưới bên dưới tán cây vì nơi đó tập trung rất nhiều rễ tơ hút nước. Nếu xuất hiện trời mưa trái mùa thì rễ này vẫn được cung cấp đầy đủ nước trước đó nên không gây tình trạng xốc nước làm rụng hoa, quả non.
Lần tưới tiếp theo khi thấy lớp đất mặt bắt đầu khô, khoảng 2-5 ngày sau khi tưới, tùy theo loại đất (cát, thịt, sét), không tưới quá nhiều trong 1 lần gây sốc nước. Vào thời điểm 1 tuần trước khi hoa nở, giảm 2/3 lượng nước ở mỗi lần tưới (chu kỳ tưới không thay đổi), giúp hạt phấn khỏe có khả năng thụ phấn, đậu trái tốt (bởi vì hạt phấn sẽ chết khi có nhiều nước). Tuy nhiên, khi giảm nước cần theo dõi cẩn thận để tránh hiện tượng héo cây, héo hoa ảnh hướng xấu đến việc đậu trái. Sau khi đậu trái, tưới tăng dần lượng nước đến mức trở lại bình thường, giúp trái phát triển khỏe, chất lượng cao. Như vậy, thời điểm, cách tưới nước cho sầu riêng giai đoạn ra hoa đậu quả rất quan trọng, quyết định đến năng suất vườn sầu riêng.
- Phun phân bón qua lá:
Giai đoạn này cây rất cần các nguyên tố trung lượng, vi lượng để hình thành hạt phấn, sức sống của hạt phấn và tạo độ dai chắc cho cuống hoa. Giai đoạn này khuyến cáo sử dụng phân bón lá để cung cấp dinh dưỡng cho cây, giai đoạn này không nên sử dụng phân bón gốc vì rất dễ ra lá non ở các chùm bông, khi đó dinh dưỡng tập trung nuôi lá làm hoa nhỏ lại, cuống hoa dài, yếu ớt, ảnh hưởng đến đậu trái, nuôi trái.
Thời điểm phun: Khi nụ hoa hình thành rõ.
Loại phân: Sử dụng phân bón lá NPK 20-20-20+ TE và Botrac.
Cách phun: Phun định kỳ 7-10 ngày cho đến khi quả được 60 ngày tuổi.
Lưu ý: Trong lần phun khi hoa chuẩn bị nở, phối hợp với thuốc trừ bệnh do phytopthora để hạt phấn hoa khỏe, giúp đậu quả tốt hơn và kháng bệnh xì mủ thân. Kết hợp với thuốc trừ sâu để phòng sâu ăn hoa. Phun ướt đều mặt trên và mặt dưới lá vào sáng sớm hoặc chiều mát.
+ Trường hợp đang ra nụ mà cây ra đọt non thì sử dụng NPK 20-20-20, với liều lượng gấp đôi bao bì hướng dẫn để đẩy nhanh quá trình làm già cơi lá. Xịt lúc trời mát. 7-10 ngày xịt 1 lần, liên tục cho đến khi lá già mới thôi.
+ Trường hợp hoa xả nhị mà cây ra đọt non thì phải phun phân MKP 0-52-34 với liều lượng 4kg/phuy 200lít để hạn chế đọt non, lá non phát triển, tránh tình trạng cạnh tranh dinh dưỡng giữa lá và quả non gây rụng quả non.
- Tỉa hoa:
Tỉa hoa nhằm loại bỏ bớt hoa mọc ở những vị trí không cần thiết, qua đó cây sẽ tập trung dinh dưỡng để nuôi dưỡng hoa còn lại tốt hơn.
4.1. Tỉa chùm hoa:
Thời điểm: Khi chùm hoa hình thành 3-5cm.
Cách làm: Dinh dưỡng từ lá di chuyển vào nuôi hoa, nuôi quả nên những quả trên cành cao sẽ to lớn và ngon hơn. Do vậy cách tỉa hoa như sau:
Đối với cành cấp 1, vị trí để chùm hoa đầu tiên cách thân từ 0,5-1,8m tùy tuổi cây. Cây càng lớn, cành ở dưới thấp thì vị trí để chùm hoa đầu tiên càng cách xa thân. Nếu để hoa, quả gần thân thì hoa, quả ở vị trí này phát triển rất kém.
Đối với cành cấp 2, giữ lại những chùm hoa ở vị trí cành to, khỏe, ở nách cành cấp 2. Không để hoa ở đầu cành, vì nếu đậu quả dễ bị gió giật gây tổn thương các cành lân cận và khó thu hoạch. Chọn các chùm hoa khỏe hướng xuống dưới (không để các chùm hoa hướng ngang hoặc mọc sai vị trí). Tùy sức khỏe của cành mà để 4-10 chùm hoa/ cành. Khoảng cách giữa các chùm bông cách nhau 20-25cm. Không để dày làm cho hoa nhỏ, đậu phấn kém.
4.2. Tỉa bớt hoa trong một chùm:
Thời điểm tỉa: Khi hoa dài khoảng 8-10cm.
Cách làm: Số lượng hoa trong chùm rất nhiều, có chùm lên đến trên 45 hoa. Vì vậy cần tỉa bớt những hoa trên cùng một chùm. Ưu tiên giữ lại những nụ hoa ra cùng đợt và những hoa tròn, mập, cuống hoa khỏe, hoa không bị nhiễm sâu bệnh. Để không quá 10 bông/chùm.
- Phân biệt các đợt hoa xả nhị:
Phân biệt các đợt hoa xả nhị để có biện pháp chăm sóc riêng biệt cho những cây có cùng thời gian xả nhị và xác định chính xác thời điểm thu hoạch của những quả xả nhị cùng đợt. Có 2 phương pháp phân biệt các đợt hoa xả nhị đó là: Đánh số cho từng cây, ghi chép sổ sách cụ thể ngày xả nhị của từng cây trong trường hợp để 1 đợt hoa/ cây. Đánh dấu sơn các màu khác nhau cho từng lứa hoa xả nhị khác nhau trên cây trong trường hợp cây để 2 đợt hoa.
